اهدای عضو چیست؟

انتقال اعضای یک فرد به فرد دیگر برای نجات زندگی یا بهبود کیفیت زندگی وی را اهدای عضو می‌گویند. اهدای عضو می‌تواند از افراد زنده (در مورد کلیه و یا اهدای قسمتی از کبد یا ریه بزرگسالان به فرزندانشان) یا از افراد مرگ مغزی و یا از افراد مرگ قلبی در شرایط خاص و با تجهیزات و تمهیدات ویژه انجام شود.

چه اعضاء و بافت هایی قابل اهدا می باشد؟

اعضای قابل اهدا: قلب، ريه‌ها، کبد، روده‌ها، لوزالمعده و کليه‌ها می‌باشد. علاوه بر این اعضا، برخی از بافت‌های بدن نیز قابل پیوند می‌باشند. با اهدای قرنيه چشم می‌توان بينایی را به فردی که دچار صدمه شديد به چشم شده باز گرداند. تاندون و غضروف باعث بازسازی اعضای آسيب ديده مربوطه می‌شوند. پيوند استخوان می‌تواند مانع قطع عضو در سرطان استخوان شود. دريچه قلب برای کودکان با بيماری مادرزادی دريچه‌ای و بزرگسالان با دريچه آسيب ديده به کار می‌رود. پيوند پوست نجات بخش بيماران با سوختگی شديد می‌باشد. پیوند مغز استخوان تنها درمان ممکن در بعضی از سرطان‌های خون می‌باشد. برخلاف عضو، بافت می‌تواند تا 24 و یا حتی 48 ساعت بعد از مرگ فرد اهدا شود و حتی می‌توان آن را برای مدت‌های طولانی ذخيره کرد.

خلاصه آنکه هر فرد مرگ مغزی می‌تواند با اهدای ارگان‌های حیاتی خود جان 1 تا 8 نفر را از مرگ حتمی نجات داده و با اهدای بافت و نسوج خود 1 تا 53 نفر را از معلولیت رهایی بخشد.

آیا در صورت مرگ طبیعی نیز امکان اهدای عضو وجود دارد؟

بله؛ بعد از مرگ کامل به صورت طبیعی تا 48 ساعت نسوجی مانند قرنیه چشم، دریچه قلب، استخوان و تاندون قابل اهدا می‌باشند.

نکته: امروزه روشی به نام(Donation after Cardiac death)  DCD یا اهدای پس از مرگ قلبی نیز در برخی کشورها رایج شده است که بر اساس این تکنیک می‌توان برخی ارگان‌های افراد مرگ قلبی را نیز با تکنیک‌های خاص و رعایت برخی محدودیت‌ها استفاده نمود.

آيا فرد زنده هم می‌تواند اهدا کننده باشد؟

بله، در بعضی شرايط می‌تواند اهدا کننده باشد. کليه يکی از معمول‌ترين اعضای اهدایی افراد زنده می‌باشد، زيرا يک فرد سالم با يک کليه هم قادر است به زندگی طبيعی خود ادامه دهد. قسمتی از ريه والدین به کودک زیر 6 سال، قسمتی از کبد به افراد دیگر و در موارد نادر قسمتی از روده کوچک نيز قابل اهدا می‌باشد.

آيا اهداکنندگان عضو از نظر بيماري‌های خاص غربالگری خواهند شد؟

همه اهداکنندگان عضو از نظر ایدز، هپاتیت، ویروس‌های مشابه و یک سری بدخیمی‌ها مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

آیا افراد مبتلا به بیماری دیابت و فشار خون و یا افراد مبتلا به بیماری‌های روماتیسمی مانند لوپوس و غیره می‌توانند اهدا کنند؟

بله، البته در صورت بروز حادثه برای این افراد و ایجاد مرگ مغزی سلامت تک تک اعضای بدن توسط تیم پزشکی به دقت بررسی می‌گردد و در صورت عدم وجود مشکل، اهدای اعضایی که عملکرد مناسبی دارند انجام می‌شود.

کدام بیماری‌های زمینه‌ای مانع اهدای عضو فرد خواهند شد؟

بیماری‌های عفونی مانند ایدز و اکثر بدخیمی‌ها مانع از اهدای عضو خواهند شد. البته همه این شرایط در زمان فوت شخص مجدداً ارزیابی می‌گردند.

آیا جسد اهداکننده مرگ مغزی پس از اهدای عضو تغییر شکل می‌دهد؟

برخلاف باور عموم مردم، کالبد فرد اهداکننده مثله نمی شود بلکه مانند یک عمل قلب باز، برشی جراحی بر روی سینه و شکم ایجاد شده، ارگان ها برداشته و به صورت شکیل ترمیم می شود. به طوری که در زمان تحویل کالبد عزیز از دست رفته به خانواده، به جز محل بخیه، تغییری در تمامیت آن مشاهده نمی شود. در نهایت پیکر اهدا‌کننده در هر نقطه‌ای از کشور که مد نظر خانواده است برای خاکسپاری تحویل آنها می شود.

هماهنگ‌کننده تیم پیوند در مراسم سوم یا هفتم بیمار با یک دسته گل و لوح تقدیر حضور می‌یابد، لوح و گل را تقدیم خانواده اهداکننده می‌کند و متن لوح تقدیر را برای عموم قرائت می‌کند تا همگان متوجه شوند این حرکت ایثارگرانه اهدای عضو بوده است نه فروش آن.

آیا در قبال عضو اهدا شده پولی به خانواده اهداکننده داده می‌شود؟

خیر؛ عضو پیوندی به صورت رایگان و به عنوان هدیه به خانواده گیرنده اهدا می‌شود و گیرنده نیز پولی بابت عضو پیوندی پرداخت نمی‌کند و برای تضمین این امر شما می‌توانید در مراسم بزرگداشت پیوند اعضا (جشن نفس) که هر ساله برگزار می‌شود شرکت کرده و با خانواده‌های اهداکننده و گیرنده عضو صحبت کرده و سوالات خویش را در این مورد از آن ها بپرسید.

آيا خانواده‌های  فرد اهداکننده و فرد گیرنده عضو پیوندی یکدیگر را ملاقات خواهند کرد؟

خیر، هويت طرفين به دلایلی که چند نمونه از آن در ذیل قید شده محرمانه خواهد ماند. البته تعدادی از خانواده‌ها تمايل خواهند داشت که از طريق نامه‌های بی نام و نشان (با همکاری مرکز اهدای عضو) با هم مکاتبه داشته باشند:

الف) به ندرت دیده شده برخی از اعضای خانواده‌ی اهداکننده، پس از مدتی از خانواده‌ی گیرنده‌ی عضو، در خواست مادی دارند.

ب) گاهی اوقات بیمار پیوند شده، پیوند را رد می کند و زنده نمی‌ماند و چون بیمار گیرنده در حکم فرزند جدید خانواده‌ی اهدا کننده می‌باشد، مثل این است که گویی این خانواده دو بار فرزندشان را از دست داده‌اند.

پ) گاهی اوقات خانواده‌ی اهداکننده توقع دارند که گیرنده نیز از نظر شرعیات و شیوه‌ی زندگی، کاملاً مانند زنده یاد فرد مرگ مغزی باشد، که این برای گیرنده و خانواده‌اش مشکلاتی را ایجاد می‌کند.

ت) بعضاً خانواده‌های اهداکننده تمایل دارند به کرات (برخی اوقات روزانه) گیرنده را ملاقات کنند تا خاطرات عزیز از دست رفته شان را زنده کنند که این نیز باعث ایجاد مزاحمت و اختلال در روند زندگی گیرنده خواهد شد.

آيا داشتن “کارت اهدا عضو” برای اهدای اعضا پس از مرگ کفایت می‌کند؟

بنا بر قانون جمهوری اسلامی ایران و اکثریت کشورهای جهان برای اهدای عضو رضایت خانواده ضروری نمی‌باشد ولی در اکثریت نقاط دنیا با توجه به اثر بسیار بدی که اهدای اعضا بر خلاف نظر خانواده بر جامعه می‌گذارد جلب نظر خانواده برای اهدای عضو را ضروری می‌دانند و حتی علیرغم داشتن کارت اهدای عضو، در صورت عدم رضایت خانواده اهدای عضو صورت نمی‌گیرد.

با در نظر گرفتن لزوم رضایت خانواده برای اهدای عضو دلیل دریافت کارت چیست؟

کارت اهدای عضو نشان دهنده آرزوی قلبی فرد در مورد اهدای اعضای بدن خویش می‌باشد و همین امر می‌تواند با نشان دادن خواسته فرد به خانواده، تصمیم‌گیری را برای آنها در آن موقعیت حساس آسان‌تر نماید و ضمنا این کارت می‌تواند جنبه فرهنگ سازی نیز داشته باشد. نشان داده شده که در صورت بروز حادثه خانواده در آن لحظه می‌خواهند خواسته‌‎های عزیزشان برآورده شود و حتی در صورت عدم تمایل خود اگر بدانند که آرزوی عزیزشان این بوده همان را برآورده می‌کنند.

آیا به همراه داشتن کارت اهدای عضو به صورت مدام ضروری می‌باشد؟

با در نظر گرفتن لزوم رضایت خانواده برای اهدای عضو توصیه می‌شود فرد دارنده کارت اهدا، خانواده خود را از رضایت قلبی خود بر این امر مطلع سازد و در صورت اطلاع خانواده لزومی به همراه داشتن مداوم کارت نیست. خوشبختانه با ایجاد سامانه www.ehdacenter.ir و امکان دسترسی کلیه واحدهای فراهم‌آوری اعضای پیوندی کشور به این سامانه به راحتی می‌توان از داشتن یا نداشتن کارت اهدای عضو فرد مرگ مغزی مطلع شد.

آیا باطل کردن کارت اهدای عضو بعد از تکمیل فرم امکان‌پذیر می‌باشد؟

بله؛ در هر زمان که از داشتن کارت منصرف شوید می‌توانید از طریق سایت، تقاضای خود را لغو کنید. هر چند با در نظر داشتن نیاز به رضایت خانواده برای اهدا تنها با اعلام خواسته خود به خانواده خویش نیز می‌توانید انصراف خود را از اهدا اعلام کنید.

برای لغو کارت اهدای عضو خود، می‌توانید نام، نام‌خانوادگی، کد ملی و علت درخواست خود را به آدرس ایمیل info@ehdacenter.ir ارسال کنید. در اولین فرصت کاری پس از انجام فرآیند لغو عضویت از طریق ایمیل اطلاع داده خواهد شد.

در صورت عدم حضور فرد دارنده کارت در ایران آیا  انتقال وی به کشور صورت می‌گیرد؟

خیر؛ متاسفانه در حال حاضر امکان انتقال فرد مرگ مغزی و یا عضو اهدایی از کشورهای دیگر به ایران وجود ندارد.